In België en Nederland kijkt bijna elk kind uit naar de komst van Sinterklaas. Enkele weken voor 6 december komt deze goed heilig man toe in zijn stoomboot uit Spanje. De dagen erna zijn de kinderen braaf en zoet en stellen ze verlanglijstjes op. In de avond van 5 december zetten ze hun schoentje. E n in de ochtend van 6 december ontdekken de kinderen wat de Sint hen heeft gebracht.

Maar klopt dat wel dat de Sint van Spanje komt? En waarom krijgen de kindjes cadeautjes? Wat doet Zwarte Piet bij de Sint? Deze vele vragen verdienen een antwoord en daarom dat we op deze pagina gaan kijken naar de geschiedenis van Sinterklaas en zijn feest.

Bisschop Nicolaas van Myra

Ninos Laos werd geboren omstreeks 280 geboren in Pataras (Klein-Azië, nu een deel van Turkije maar vroeger een stuk van Griekenland) uit rijke en zeer gelovige ouders. Al vanaf zijn geboorte worden er wonderen aan hem toegeschreven. Zo kon hij direct na de geboorte rechtop in zijn badje staan, de handen ten hemel geheven, alsof hij God dankte voor het mirakel van zijn geboorte en wou hij op de vastendagen, woensdag en vrijdag, niet van moeders borst drinken.

Sint Nicolaas heilige afbeelding

In zijn jonge jaren was Ninos Laos leergierig, ging hij regelmatig naar de kerk en was hij waar nodig behulpzaam. Als hij 19 jaar is wordt Ninos Laos door zijn oom, die bischop is in een naburige gemeente, tot priester gewijd.

Verschillende jaren later wordt Ninos Laos tot Bischop gewijd en neemt hij de naam Nicolaas aan. Ergens rond 342 - 352 sterft Nicolaas op 6 december. Enkele jaren later wordt hij heilig verklaard en kunnen we dus spreken van Sint Nicolaas.

7 eeuwen lang blijft zijn lichaam in een sarcofaag in Myra bewaart. De Christenen worden door de islamitische vervolging uit Klein-Azië verdreven. De meesten vestigen zich in Zuid-Italië en Bari aan de Adriatische Zee. Enkele heldhaftige inwoners van Bari proberen in 1087 om het stoffelijke overschot van Sint Nicolaas terug te halen. Dat lukt en de relieken worden in een nieuwe kerk in Bari te ruste gelegd.

In 1955 ontdekte men pas het graf van Nicolaas in Demre (Myra). Bij de grafroof van 1087 waren wat beentjes achtergebleven. Die resten (een stukje bovenarm en een voet) liggen nu in een klein reliekkistje in het museum van Antalya. In het deksel van het kistje staat de oudste afbeelding van de heilige; hij draagt een ringbaardje en een snor en in zijn linkerhand houdt hij een boek vast.

6 December een feest voor de kinderen

De levensloop van Sint Nicolaas verklaart nog altijd niet waarom 6 December een kinderfeest geworden is. Om dat aan de weet te komen moeten we kijken naar de eeuwen na zijn overlijden.

Jan Steen - Het Sint NicolaasfeestEen van de eerste tekenen dat Sinterklaas kon uitgroeien tot een feest voor kinderen vinden we terug in de middeleeuwen rond 1100. In Frankrijk gaven toen nonnen cadeautjes aan arme kinderen.

In de 13de eeuw zou 6 december uitgroeien tot een speciale dag in verschillende kloosterscholen. Hij werd als patroon van schoolkinderen en als opvoeder van de jeugd vereerd. Tijdens zijn feest verscheen Sint Nicolaas in een mirakelspel aan de kinderen, hij bracht geschenken aan ijverige leerlingen en vermaande luie leerlingen. Soms werden er ook kinderen bisschoppen verkozen en trokken de kinderen de straten op om geld in te zamelen voor de arme. Zo verspreide dit zich ook buiten de kloosterscholen.

Sommige Nederlandse laat middeleeuwse bronnen spreken ook over traktaties aan schoolkinderen, koorknapen en armen. Andere bronnen vermelden dat, net als op vele andere belangrijke kerkelijke hoogtijdagen, tijdens het Sint-Nicolaasfeest markten en kermissen gehouden werden. Daar schonken jongeren elkaar harten van suikergoed en speculaas. In deze tijd werd ook al de schoen gezet en kon een geheimzinnige hand lekkernijen strooien in huiselijke kring.

In de 18de eeuw trachtte de gegoede burgerij het feest van straat te halen en het meer in huiselijke kring te vieren. Het feest werd gebruikt om kinderen aan te sporen tot hard werken op school en tot gehoorzaamheid aan de ouders in ruil voor een beloning van sinterklaas.

Sint Nicolaas en zijn knecht

De Nederlander Jan Schenkman schreef in de 19de eeuw het prentenboek 'Sint Nicolaas en zijn knecht'. Dit boek zou de basis leggen voor het 6 december gebeuren zoals we het nu kennen. Hij laat voor het eerst Sinterklaas met een stoomboot uit Spanje komen.

In dat zelfde prentenboek draaft ook voor het eerst Zwarte Piet bij ons op. Het is niet echt helemaal duidelijk waarom die zwart is. Sommige zeggen dat het komt doordat hij door de schoorsteen kroop om de pakjes in de schoenen van de kinderen te leggen. Anderen zeggen dat Piets huidskleur zou verwijzen naar het gebruik aan Spaanse hoven om Moorse jongens als bedienden in te lijven.

In onder andere Duitsland is er al eerder spraken van een knecht en waarschijnlijk heeft Jan Schenkman daar het idee vandaan gehaald voor die knecht. Dat kwam bovendien goed uit omdat bij ons Sinterklaas voordien niet echt de brave man was die we nu kennen. Hij rammelde met kettingen en vroeg naar stoute kinderen die dan een roe kregen. Tegen die voorstelling van Sinterklaas kwam er in die tijd meer protest. Die kwalijke taken konden dan worden door gegeven aan de knecht van de Sint.

Toch laat Jan Schenkman de dreiging van bestraffing niet helemaal varen. Hij vond het als onderwijzer immers belangrijk dat kinderen goed luisterde en hard werkte. In zijn prentenboek is er dus nog steeds sprake van de zak waar kinderen worden ingestoken en de roe.

Nu is Sinterklaas gelukkig geëvolueerd naar een leuk kinderfeest zonder wijzend vingertje waar elk kind veel plezier kan aan beleven. Geniet van de cadeautjes en het lekkers!